بررسی جلوه های نوستالژی در ادبیات داستانی معاصر (با تکیه بر آثار داستانی جمال میرصادقی، اسماعیل فصیح، هوشنگ گلشیری)

نوستالژی( دلتنگی برای گذشته) واژه ای فرانسوی ومعادل غم غربت در فارسی، در اصطلاح حس دلتنگی و حسرت انسان برای گذشته و از دست رفته های پرارج و قابل اعتناست. این اصطلاح که از روان پزشکی به ادبیات گام نهاد، در روان شناسی نیز به عنوان عاملی که گاه از خودآگاه و گاه از ناخودآگاه روان انسان سرچشمه می گیرد، مطرح شده است. از این حیث در نقدهای روان کاوانه ی اثر ادبی، نوستالژی را در خلق اثر، دخیل می دانند. آنچه به ما در فهم نوستالژی کمک می کند، حسرتی است که ذاتی آن است. در متون ادبی به کار بردن واژه های متضمن حسرت و تأسف، دلیلی بر نوستالژی است که خود، بار احساسی متن را افزایش می دهد. پدیده ی نوستالژی در هر اثر ادبی، مشهود است. در ادبیات داستانی نیز نویسندگان بی شماری از جمله جمال میرصادقی، اسماعیل فصیح و هوشنگ گلشیری گاه به صورت گذرا و گاه فراگیر، داستان هایی نوستالژیکی آفریده اند. در داستان های هرکدام از سه نویسنده ی مورد مطالعه، یک یا چند نوستالژی بسامد بالاتری دارد. نوستالژی در داستان ها گاه به صورت فردی و گاه اجتماعی دیده می شود و از طرف دیگر گاهی به صورت لحظه ای و گاه فراگیر و گسترده بر کل اثر پرداخته شده است. میرصادقی به عنوان نویسنده ای طبیعت گرا، مدام دچار نوستالژی روستا و طبیعت زیبا شده و حسرت آمیزانه از آن یاد می کند. در آثار فصیح، بازگشت به گذشته و خاطره گرایی و در آثار گلشیری، اسطوره گرایی و میل به بازسازی ایران باستان، بیشتر از انواع دیگر نوستالژی قابل درک است.